Sprzeciwiam się od lat dziennikarskim określeniom o "zielonogórskiej Toskanii", "dolnośląskiej Toskanii", odnoszących się do obecnych winnic na Ziemiach Zachodnich. Nasze tradycje winiarskie sięgają wczesnego średniowiecza i trwały do połowy XIX w. (w przypadku terenów zielonogórskich tradycja trwa nieprzerwanie do dzisiaj), a podobnie rzecz się ma z rejonami wokół Gorzowa Wielkopolskiego i Santoka (dawna Nowa Marchia), czy Pomorza Zachodniego na czele ze Szczecinem, gdzie winnice upadły dopiero w końcu XIX w. Nasze tradycje są nierozerwalnie związane z sąsiednimi krainami : Czechami, Brandenburgią i Saksonią, a ostatnie 20 lat stanowi, podobnie jak w wymienionych regionach Czech i Niemiec, powrót do tradycji winiarskich, które podupadły lub zaniknęły z różnych przyczyn w XIX w.
Winiarstwo naszych terenów wzdłuż Odry, od Szczecina po Opole, jest silnie osadzone w środkowoeuropejskiej tradycji winiarskiej, zatem kultywujmy je, miejmy świadomość bogactwa naszej historii, a czemu sprzyja niewątpliwie fakt, że każdego roku przybywa nam winnic nad Odrą. Są one nie tyle wspomnieniem, co kontynuacją winiarskiej tradycji Nadodrza.
"Historia winiarstwa w Brzegu, na terenie Ziemi Brzeskiej i okolic"
Wstęp
Uprawa winorośli na Ziemi Brzeskiej ma bogatą, kilkusetletnią tradycję. Temat ten jest jednakże białą kartą w historii lokalnej i świadomości społecznej, którą zapełniają powoli odnajdywane co jakiś czas wiadomości historyczne. Posiadamy szereg informacji na ten temat pochodzących z dawnych kronik miejskich mówiących o winnicach i ogrodach winnych oplatających mury dawnego miasta i znajdujących się w jego okolicy. Dzisiaj możemy dostrzec na mapach zachowane ślady w topografii miasta i okolic przypominające winiarską historię naszej małej ojczyzny, gdzie wymienić można nazwy ?Winna Góra?, ?Weingarten?, ?Weingartenstrasse?, ?Winnica?, o których więcej będzie w dalszej części tego opracowania. Celem niniejszego tekstu jest wskazanie pamiątek obecnych i zapomnianych, nierozerwalnie związanych z Brzegiem i winną latoroślą, co stanowić może przyczynek do renesansu uprawy winorośli na Ziemi Brzeskiej.
Zacznijmy nie od odległej historii, a od panowania pruskiego i klasyfikacji winiarskiej Śląska z przełomu XVIII i XIX w. Wtedy to władze zajęły się podziałem regionu na określone okręgi winiarskie wg winnic istniejących w określonych powiatach. Jak podaje J. Janczak na str. 54-56 swojego opracowania "Rozmieszczenie produkcji roślinnej i zwierzęcej na Śląsku na przełomie XVIII i XIX w." (Wrocław, 1964), Brzeg stanowił ośrodek okręgu IV., tzw. brzeskiego, w skład którego wchodziły powiaty: Brzeg, Oława, Niemodlin i Opole. Wg tej klasyfikacji natomiast, inne okręgi stanowiły: I.- zielonogórski- powiaty zielonogórski, kożuchowski, żagański i świebodziński; okręg II.- oleśnicko-milicki- powiaty oleśnicki, trzebnicki, milicki, sycowski; okręg III.- lubińsko-średzki z winnicami w powiatach: Lubin, Wołów, Środa Śląska, Strzegom, Legnica, Jawor, Głogów i Wrocław.
Brzeg i jego związki z winiarstwem datowane są na podstawie dostępnych źródeł w okresie 500 lat, od XIV w. do XIX w. Patrząc jednak poprzez historię rozwoju winiarstwa na Śląsku związaną z kolonizacją i osadzaniem zakonów, możemy domniemywać, że początki winiarstwa na Ziemi Brzeskiej są o 100 lat wcześniejsze i sięgają przynajmniej XIII w., czyli czasów związanych z wielką akcją kolonizacyjną Henryka Brodatego. Wtedy to nadodrzańskie ziemie zajmowali osadnicy z Frankonii, Nadrenii, Saksonii, Turyngii, czy Walonii i Flandrii, wnosząc swoją znajomość techniki rolnej i przyczyniając się do wzrostu zamożności regionu. Podobnie, ale ze względów politycznych i obronnych interesów książąt, oddawano ziemie pod władanie zakonom rycerskim. Czy uprawa winorośli na Śląsku była wcześniej znana? Możliwe, wszak region należał do Państwa Wielkomorawskiego już w IX w., a później do państwa czeskiego do 990 r. Znaczny rozwój winiarstwa przypadł natomiast na lata panowania nad Śląskiem czeskich Luksemburgów w XIV w., króla Jana Luksemburskiego i jego syna Karola IV Luksemburskiego.
W pierwszej części opracowania przedstawię pokrótce informacje o brzeskich zakonach i winorośli, by w części drugiej opisać, w oparciu o dane kronikarskie winnice mieszczan. W trzeciej części zarysuję jedynie wspomnienie uprawy książęcej związanej
z nazwą lokalną ?Winna Góra? do dzisiaj obecną na mapach regionu. Czwarta część będzie natomiast opisem Brzeskiej Wsi (Briegischdorf) związanej niewątpliwie przez stulecia z uprawą winorośli. W piątej części przedstawię możliwe (nie zachowały się żadne ryciny z naszych okolic) formy prowadzenia winorośli na Ziemi Brzeskiej. Część szósta niniejszego opracowania zawierać będzie mapy z naniesionymi uprawami winnej latorośli i nazwami topograficznymi związanymi przez stulecia z tą szlachetną rośliną.
![Obrazek](https://images90.fotosik.pl/535/81940e1851a9f252med.jpg)
![Obrazek](https://images90.fotosik.pl/535/454fe093a36fe679med.jpg)